Οι συζητήσεις αναφορικά με την αναγκαιότητα εφαρμογής ενός γενικού συστήματος υγείας (ΓεΣΥ) στην Κύπρο ξεκίνησαν από το 1993, ωστόσο, για μια σειρά από λόγους, δύο δεκαετίες μετά η Κύπρος παραμένει το μόνο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς γενικό σύστημα υγείας, δεδομένο αρνητικό για τη χώρα και τους πολίτες της.
Η δημιουργία ενός γενικού συστήματος υγείας είναι δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα. Αυτό οφείλεται κυρίως στις ιδιαιτερότητες των υπηρεσιών υγείας (ασυμμετρία στην πληροφόρηση και εξωτερικότητες), στο σημαντικό μέγεθος του τομέα (περίπου το 8% του ΑΕΠ), στο μεγάλο αριθμό εμπλεκομένων με αντικρουόμενα συνήθως συμφέροντα (κράτος, εργοδότες, εργαζόμενοι, ιατροί, ασφαλιστικές εταιρείες) και στο υψηλό κόστος μετάβασης (οικονομικό και πολιτικό).
Καθοριστικό παράγοντα για την επιτάχυνση των διαδικασιών για την εφαρμογή του ΓεΣΥ διαδραμάτισε η αρνητική οικονομική συγκυρία, η οποία ανέδειξε τις παθογένειες του υφιστάμενου συστήματος υγείας, μεταξύ άλλων, οργανωτικές, ρυθμιστικές μηχανογραφικές, χρηματοδοτικές, ελεγκτικές και εποπτικές.
Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς το ΓεΣΥ θα λειτουργήσει αρχικά ως ένα κλειστό ασφαλιστικό σύστημα με έναν κρατικό ασφαλιστικό οργανισμό, τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), ο οποίος θα είναι ο στρατηγικός αγοραστής υπηρεσιών από όλους τους παροχείς υπηρεσιών υγείας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα επί ίσοις όροις. Στο ασφαλιστικό ταμείο του ΟΑΥ θα συνεισφέρουν όλοι οι κοινωνικοί εταίροι: το κράτος, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι.
Η δημιουργία ανταγωνισμού μεταξύ των νοσηλευτηρίων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αναμένεται ότι θα συμβάλει στον περιορισμό του κόστους και στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας. Εντούτοις, για να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός προς όφελος των ασθενών θα πρέπει να γίνουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις (οργανωτικές και λειτουργικές) στον τρόπο λειτουργίας των κρατικών νοσηλευτηρίων, ώστε να είναι σε θέση να ανταγωνίζονται τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια επί ίσοις όροις και σε 24ωρη βάση.
Μια σημαντική τομή που προνοεί το ΓεΣΥ είναι η ργάνωση της πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας μέσω της δημιουργίας του θεσμού του οικογενειακού ιατρού και παιδίατρου. Η εν λόγω ρύθμιση αναμένεται ότι θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των δημοσίων νοσηλευτηρίων μέσω του περιορισμού του φαινομένου της αντίστροφης υποκατάστασης της πρωτοβάθμιας με νοσοκομειακή φροντίδα υγείας. Επιπρόσθετα, εκτιμάται ότι θα περιορίσει την εκμετάλλευση και κατάχρηση του συστήματος υγείας, τόσο από τους παροχείς όσο και από τους ασθενείς. Και αυτό διότι οι παροχείς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας δε θα αμείβονται με τον αριθμό των επισκέψεων αλλά με κατά κεφαλήν αποζημίωση, ενώ ο ασθενής δε θα μπορεί να κάνει χρήση της δευτεροβάθμιας και/ή τριτοβάθμιας φροντίδας υγείας χωρίς παραπεμπτικό από τον οικογενειακό ιατρό.
Επιπρόσθετα, η ελευθερία επιλογής από τους ασθενείς του οικογενειακού ιατρού, των ειδικών ιατρών, των νοσηλευτηρίων και φαρμακείων εκτιμάται ότι θα εντείνει τον ανταγωνισμό για προσέλκυση ασθενών, στη βάση της ποιότητας των υπηρεσιών που τους παρέχονται. Για παράδειγμα, ένας ιατρός γενικής ιατρικής που θα δημιουργήσει τη φήμη ότι παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες θα προσελκύσει περισσότερους ασθενείς, και επομένως θα έχει υψηλότερα εισοδήματα. Ωστόσο, αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας είναι η ύπαρξη ενός ικανοποιητικού αριθμού ιατρών γενικής ιατρικής σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές της Κύπρου.
Όπως υπαινίχθηκε πιο πάνω, το γενικό σύστημα υγείας δημιουργεί, με ελεγχόμενο τρόπο, ανταγωνισμό μεταξύ των παροχέων υπηρεσιών υγείας, καθώς τα εισοδήματα των τελευταίων προσδιορίζονται αποκλειστικά από τις επιλογές των ασθενών. Ο υπό αναφορά ανταγωνισμός δεν θα εκδηλωθεί δια μέσου των τιμών αλλά μέσω της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς στον τομέα της υγείας το πλέον σημαντικό είναι η αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών.
Από την άλλη, ο τιμολογιακός ανταγωνισμός θα μπορούσε να αναπτυχθεί μεταξύ εναλλακτικών παροχέων ασφάλισης υγείας. Σε πρώτο στάδιο, ωστόσο, η συμμετοχή ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών στην παροχή των εν λόγω υπηρεσιών έχει αποκλειστεί. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι ένα πολυασφαλιστικό σύστημα ασφάλισης υγείας είναι πάντοτε πιο αποδοτικό. Για να καταλήξει κανείς σε ασφαλή συμπεράσματα απαιτείται στάθμιση της απώλειας διαπραγματευτικής δύναμης των ασφαλιστικών ταμείων έναντι των παροχέων υπηρεσιών υγείας και του πλεονεκτήματος του τιμολογιακού ανταγωνισμού μεταξύ των ασφαλιστικών ταμείων για προσέλκυση ασφαλιζομένων.
Είναι γεγονός ότι οι αρχικοί σχεδιασμοί του γενικού συστήματος υγείας δημιουργούν ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, με την έννοια ότι γίνεται μεταφορά πόρων από τους φορολογούμενους στον ΟΑΥ και από τον ΟΑΥ στους παροχείς υπηρεσιών υγείας. Η μετεξέλιξη του γενικού συστήματος υγείας σε ένα παίγνιο θετικού αθροίσματος, στο οποίο η ανταγωνιστική πίεση θα δημιουργεί καθαρή πρόσθετη αξία προς όφελος των πολιτών, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για το μέλλον.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος της Κυριακής" στις 1/6/2014
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος της Κυριακής" στις 1/6/2014
