Ασφάλιση στεγαστικών δανείων

Ένα από τα θέματα που απασχόλησαν την Βουλή των Αντιπροσώπων αυτή την εβδομάδα ήταν αυτό της πρακτικής της ασφάλισης των στεγαστικών δανείων.

 Η ασφάλιση των στεγαστικών δανείων είναι ένα ασφαλιστικό προϊόν σχεδιασμένο ώστε να καλύπτει το οφειλόμενο χρέος (δηλαδή τις δόσεις που καθίστανται απαιτητές) σε περίπτωση επέλευσης ασφαλισμένου κινδύνου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι ασφαλιζόμενοι κίνδυνοι αφορούν καταστάσεις οι οποίες αποτρέπουν τον δανειολήπτη να εξασφαλίσει εισόδημα με το οποίο να εξυπηρετήσει το χρέος/οφειλές του, π.χ. απώλεια ζωής ή μόνιμη αναπηρία από ασθένεια ή ατύχημα.

Η συζήτηση στη Βουλή του Αντιπροσώπων επικεντρώθηκε στο κατά πόσον το ασφαλιστικό αυτό προϊόν  είναι αναγκαίο ή υποχρεωτικό ή εάν απορρέει από νομική ρύθμιση. Η απάντηση ήταν σαφής. Δεν αποτελεί νομική υποχρέωση, είναι όμως συνήθης πρακτική των τραπεζών και των άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που προσφέρουν στεγαστικά δάνεια να ασφαλίζουν τους δανειολήπτες, ώστε σε περίπτωση επέλευσης κινδύνου τα δάνεια να εξοφλούνται με ασφαλιστική αποζημίωση. Συγκεκριμένα ο υπουργός οικονομικών κ. Καζαμίας μετέφερε το περιεχόμενο της επιστολής του διευθυντή Τμήματος Εποπτείας και Ρυθμίσεως Τραπεζικών Ιδρυμάτων της Κεντρικής Τράπεζας, στην οποία, αναφέρετε, μεταξύ άλλων, ότι: «αποτελεί συνήθη τραπεζική πρακτική η περίληψη στους συμβατικούς όρους χορήγησης στεγαστικών δανείων, της υποχρέωσης σύναψης ασφάλειας ζωής από τον δανειολήπτη και η εκχώρηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την εν λόγω ασφάλεια σε όφελος της τράπεζας. Στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι, σε περίπτωση θανάτου του δανειολήπτη, το δάνειο θα μπορεί να εξοφληθεί από την ασφαλιστική αποζημίωση …)».

Προφανώς το εν λόγω ζήτημα για την ασφάλιση των στεγαστικών δανείων αναδύθηκε στην επιφάνεια μετά από παράπονα σε σχέση με τα υψηλά ασφάλιστρα που απαιτούν οι τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για το συγκεκριμένο προϊόν. Εάν αυτός είναι πράγματι ο λόγος τότε το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι εάν χρειάζεται ή όχι η αγορά του εν λόγω ασφαλιστικού προϊόντος, ταυτόχρονα με την παραχώρηση του στεγαστικού δανείου, αλλά κατά πόσον η τιμολόγηση του είναι δίκαιη και θεμιτή. Με άλλα λόγια το  επίκεντρο του προβληματισμού θα πρέπει να εστιαστεί στο εάν στη συγκεκριμένη σχετική αγορά (προσφορά ασφαλιστικών συμβολαίων κάλυψης στεγαστικών δανείων) υπάρχει αποτελεσματικός ανταγωνισμός ώστε οι καταναλωτές (δανειολήπτες) να μην τυγχάνουν εκμετάλλευσης μέσω της επιβολής υπέρμετρων ασφαλίστρων.

Το ζήτημα της ασφάλισης των δανείων γενικότερα είχε απασχολήσει πρόσφατα και την Επιτροπή Ανταγωνισμού του Ηνωμένου Βασίλειου, από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε κρίσιμα και χρήσιμα διδάγματα. Η εν λόγω Επιτροπή επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι:

• Η πλειοψηφία των δανειοληπτών στο Ηνωμένο Βασίλειο αγοράζουν το εν λόγω ασφαλιστικό προϊόν από τον πάροχο του δανείου ταυτόχρονα με τη σύναψη της σύμβασης του δανείου.
• Οι περισσότεροι δανειολήπτες εστιάζουν στο δάνειο και το συνολικό ετήσιο ποσοστό επιβάρυνσης (ΣΕΠΕ) και αγνοούν ή προσπερνούν την ασφάλιση του δανείου.
• Οι δανειολήπτες θεωρούν ότι αν αγοράσουν το συγκεκριμένο ασφαλιστικό προϊόν από τον πάροχο του δανείου τότε αυξάνεται και η πιθανότητα έγκρισης του δανείου τους.
• Πολλοί δανειολήπτες δεν γνωρίζουν καν εάν αγόρασαν ή όχι το εν λόγω ασφαλιστικό προϊόν.
• Οι πάροχοι των δανείων και των ασφαλιστικών αυτών προϊόντων εκμεταλλεύονται την απουσία ανταγωνισμού και την ανελαστικότητα της ζήτησης και επιβάλλουν  υπερβολικά υψηλά ασφάλιστρα. 
•  Από τα £3,5 δις αξίας ασφαλιστικών συμβολαίων σε δανειολήπτες των 12 μεγαλύτερων παρόχων το £1,4 δις εκτιμάται ότι είναι υπερβολικό κέρδος.
• Μέρος των υπέρμετρων κερδών χρησιμοποιείται για επιδότηση άλλων πιστωτικών προϊόντων στα οποία υπάρχει εντονότερος ανταγωνισμός.
• Ο τρόπος τιμολόγησης του συγκεκριμένου ασφαλιστικού προϊόντος είναι αδιαφανής με αποτέλεσμα να μην επιτρέπει στους δυνητικούς αγοραστές (δανειολήπτες) να συγκρίνουν τα ασφαλιστικά συμβόλαια ανταγωνιστικών παρόχων και να κάνουν τη βέλτιστη επιλογή. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους δεν παρατηρείται αλλαγή παρόχου ασφαλιστικών συμβολαίων δανείων (switching) από τους δανειολήπτες.
• Η λειτουργία του ανταγωνισμού στη συγκεκριμένη σχετική αγορά καθιστά αδύνατη την είσοδο νέων επιχειρήσεων, ακόμη και εάν προσφέρουν τα ίδια προϊόντα με ισοδύναμη κάλυψη κινδύνων και τα ίδια ασφάλιστρα με τις υφιστάμενες επιχειρήσεις της αγοράς.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού του ΗΒ κατέληξε ότι τα χαρακτηριστικά και οι ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης σχετικής αγοράς συνεπάγονται ότι ο ανταγωνισμός είναι ανεπαρκής με δυσμενείς επιδράσεις για τους καταναλωτές (υψηλότερα ασφάλιστρα και λιγότερες επιλογές). Μετά από δημόσια διαβούλευση εξέδωσε διάταγμα με το οποίο, μεταξύ άλλων, απαγορεύει την πώληση ασφαλιστικού συμβολαίου κάλυψης του δανείου από τον πάροχο του δανείου πριν από την πάροδο τουλάχιστον 7 ημερών από την υπογραφή της δανειακής σύμβασης. Το χρονικό αυτό παράθυρο θα δώσει σύμφωνα με την Επιτροπή τον απαραίτητο χρόνο ώστε οι δανειολήπτες να αποκτήσουν επαρκή πληροφόρηση σε σχέση με το εν λόγω ασφαλιστικό προϊόν και να αναζητήσουν την καλύτερη προσφορά. Περισσότερα για την συγκεκριμένη έρευνα  μπορείτε να βρείτε εδώ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι στην συνεδρίαση της Βουλής των Αντιπροσώπων για τη συζήτηση του θέματος της ασφάλισης των στεγαστικών δανείων δεν προσκλήθηκε η Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ). Δεν τρέφω την ψευδαίσθηση ότι οι βουλευτές γνωρίζουν τις αρμοδιότητες και την αποστολή της ΕΠΑ. Βεβαίως αυτή η παρατήρηση είναι μία αποκαρδιωτική επιβεβαίωση ότι 22 χρόνια μετά από τη θεσμοθέτηση της ΕΠΑ δεν έχει σφυρηλατηθεί η απαραίτητη κουλτούρα ανταγωνισμού. Από την άλλη η ιστορία της ΕΠΑ με κάνει να αμφιβάλλω κατά πόσον η  παρουσία της στην εν λόγω συνεδρίαση θα προσέφερε κάτι θετικό για τους καταναλωτές, και συγκεκριμένα για τους δανειολήπτες. Αυτό με ανησυχεί περισσότερο!.