Οι δημόσιες συζητήσεις μετά την πρωτοφανή απόφαση του Γιούρογκρουπ τον περασμένο Μάρτιο για κούρεμα των καταθέσεων επικεντρώνονται κυρίως στις μακροοικονομικές στρατηγικές και εργαλεία για την άμβλυνση των κραδασμών που προκλήθηκαν στην οικονομία.
Η διόρθωση των ανισορροπιών και η βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση των δυσμενών επιδράσεων είναι σημαντική, ωστόσο, δεν θα πρέπει να αφεθεί να επισκιάσει την ανάγκη για μακροπρόθεσμη και διατηρήσιμη ανάπτυξη. Η εμπέδωση συνθηκών μακροοικονομικής σταθερότητας προϋποθέτει τον εντοπισμό των ιδιαίτερων προβλημάτων που οδήγησαν την Κύπρο στη δυσχερή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα και την ριζική επίλυση τους.
Είναι γεγονός ότι πολλά από τα μακροοικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η κυπριακή οικονομία οφείλονται σε διαχρονικές μικροοικονομικές παθογένειες. Για παράδειγμα, στην απουσία αποτελεσματικού ανταγωνισμού σε καθοριστικής σημασίας κλάδους της οικονομίας, στην στήριξη αποτυχημένων κρατικών επιχειρήσεων και σε ρυθμιστικές εμπλοκές. Συνεπώς, το κλειδί για την έξοδο από την κρίση είναι η διόρθωση των μικροοικονομικών αδυναμιών και η άρση των αντικινήτρων.
Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Κύπρος σήμερα είναι να διορθωθούν οι ατέλειες στον χρηματοοικονομικό τομέα, μέσω θεσμικής μεταρρύθμισης, και να αποκατασταθεί η εύθραυστη εμπιστοσύνη και αξιοπιστία στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα.
Ανταγωνισμός και ανταγωνιστικότητα
Αναμφίβολα, η διατήρηση ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, με ανοικτές και διεκδικήσιμες αγορές, συνιστά την καλύτερη τονωτική ένεση για την διεύρυνση της οικονομικής δραστηριότητας και τη βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων. Σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον οι επιχειρήσεις υποχρεώνονται να καινοτομούν και να αναζητούν συνεχώς νέους τρόπους ικανοποίησης της ζήτησης. Η κούρσα για απόκτηση ανταγωνιστικού προβαδίσματος στην αγορά ενισχύει καθοριστικά τα κίνητρα των επιχειρήσεων για να μειώσουν το κόστος παραγωγής τους και να βελτιώσουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητά τους.
Το ανταγωνιστικό περιβάλλον στρεβλώνεται συχνά λόγω αχρείαστων και ανώφελων κρατικών παρεμβάσεων που λαμβάνουν χώρα τόσο στο θεσμικό πλαίσιο όσο και στο επίπεδο της αγοράς. Παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων είναι η Επιτροπή Σιτηρών Κύπρου που κατέχει μονοπωλιακή δύναμη στην εισαγωγή και διανομή σιτηρών στην Κύπρο και το Σφαγείο Κοφίνου που λόγω της απουσίας ανταγωνισμού λειτουργεί με υπερβολικά υψηλό κόστος και πλεονάζον εργατικό δυναμικό. Αυτές οι δραστηριότητες θα μπορούσαν να μεταφερθούν στον ιδιωτικό τομέα. Δεν είναι ο ρόλος του κράτους να εισάγει/ αποθηκεύει/διανέμει σιτηρά ούτε και να σφάζει ζώα. Αντιθέτως, ο ρόλος του κράτους θα πρέπει να είναι η δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που να ευνοεί την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και τη διεύρυνση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Αρχή Λιμένων Κύπρου, η οποία διαχειρίζεται μονοπωλιακά και τα δύο λιμάνια της Κύπρου αποκλείοντας έτσι κάθε δυνατότητα ανάπτυξης ανταγωνισμού (μεταξύ των δύο λιμανιών) και βελτίωσης της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών για προσέλκυση πελατών.
Συνοψίζοντας τα πιο πάνω, η βελτίωση των συνθηκών του ανταγωνισμού θα μπορούσε δυνητικά να συμβάλει στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάκαμψης και στην επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης.
Ρυθμιστική πολιτική
Σημαντική επίσης είναι και η παρέμβαση σε επίπεδο ρύθμισης. Η δυσλειτουργία ορισμένων αγορών (π.χ. ηλεκτρικής ενέργειας) οφείλεται στην κακή ποιότητα ρύθμισης και στην ρυθμιστική αδράνεια ή σύλληψη. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι λόγω των σημαντικών διασυνδέσεων των ρυθμισμένων αγορών (π.χ. ενέργεια, τηλεπικοινωνίες) με άλλους κλάδους ή αγορές της οικονομίας, η βλάβη που προκαλείται λόγω της ρυθμιστικής ατονίας διαχέεται σε ολόκληρη την οικονομία με αποτέλεσμα την αποψίλωση της ανταγωνιστικότητας της.
Επομένως, η αναμόρφωση και βελτίωση του ρυθμιστικού και εποπτικού πλαισίου είναι δυνατόν να βοηθήσει την αποδέσμευση παραγωγικών δυνάμεων και να ενισχύσει την αποδοτική λειτουργία των αγορών.
Κρατικές ενισχύσεις
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η στρέβλωση δημιουργείτε λόγω κρατικής ενίσχυσης ή στήριξης. Για παράδειγμα, η προσπάθεια επιλογής «εθνικών πρωταθλητών» ή διατήρησης αποτυχημένων επιχειρηματικών μοντέλων μέσω κρατικών επιχορηγήσεων (π.χ. Κυπριακές Αερογραμμές) αποδυναμώνει σημαντικά τα κίνητρα για μείωση του κόστους λειτουργίας ή για ανάληψη πρωτοβουλιών για νέες επενδύσεις. Η στρέβλωση των κινήτρων συμβάλλει στην επιδείνωση της ύφεσης και συγχρόνως επιβάλλει ένα πρόσθετο φορολογικό βάρος το οποίο θα μπορούσε να αποφευχθεί.
Για να διορθωθούν τα μικροοικονομικά προβλήματα και να μην προκληθεί μεγαλύτερη ζημιά στην οικονομία θα πρέπει να αποφευχθούν παρεμβάσεις που εξυπηρετούν διάφορες οργανωμένες ομάδες που ασκούν παρασκηνιακές πιέσεις για προώθηση των δικών τους συμφερόντων. Αποφάσεις για διαρθρωτικές αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις που αναβάλλονται ή παρεμβάλλονται από φορείς ή οργανωμένα σύνολα που επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση του δικού τους οφέλους έχουν ως αποτέλεσμα τον στραγγαλισμό της δυναμικής της οικονομίας.
Η επιτυχής αντιμετώπιση των πολυσχιδών μικροοικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η Κύπρος απαιτεί την εκπόνηση ενός σχεδίου και την εφαρμογή μίας δέσμης μέτρων που να αναδιοργανώνει και να εκσυγχρονίζει το μίκρο-επίπεδο. Μόνο με την ενίσχυση του παραγωγικών και ανταγωνιστικών δομών και την εξασφάλιση ενός στέρεου και διαφανούς ρυθμιστικού πλαισίου θα δημιουργηθεί ένα περιβάλλον πρόσφορο για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η οικονομική πολιτική είναι όπως την κηπουρική. Ο επιτυχημένος κηπουρός είναι αυτός που προσφέρει στα φυτά του το κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθούν και όχι αυτός που τραβάει τα φυτά έχοντας της ψευδαίσθηση ότι έτσι θα αναπτυχθούν ταχύτερα.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "O Φιλελεύθερος" της Κυριακής στις 5-8-2013)
